REMONT BUDYNKU BĘDĄCEGO POD OPIEKĄ KONSERWATORA ZABYTKÓW
Podstawowym założeniem współczesnej konserwacji obiektów zabytkowych jest dążenie do zachowania w jak największym stopniu “substancji zabytkowej”. Takie założenie stawia przed wykonawcą bardzo wysokie wymogi dotyczące trwałości przeprowadzonego remontu.
W świetle obowiązującego prawa zezwolenie na prace zobowiązany jest uzyskać właściciel lub użytkownik obiektu. Zaś na wykonawcę robót nałożonych jest więcej obowiązków – odpowiada on za zawiadomienie konserwatora o rozpoczęciu i zakończeniu prac objętych zezwoleniem (termin 7 dni), musi niezwłocznie informować o wszelkich zagrożeniach i nowych okolicznościach ujawnionych w toku prac, sporządzać i przekazywać konserwatorowi dokumentację przebiegu robót oraz wnioski i zalecenia konserwatorskie dotyczące użytkowania zabytku (termin 3 miesiące od zakończenia robót). Każdorazowo przed podjęciem jakichkolwiek prac remontowo-budowlanych związanych z ewentualną rozbudową, nadbudową, modernizacją, adaptacją i zmianą przeznaczenia obiektu zabytkowego, należy uzyskać zgodę Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Jest to obwarowane procedurą zmierzającą do przedstawienia konkretnego programu remontowo-konserwatorskiego. Wymienić w niej można trzy etapy:
1. Inwentaryzację obiektu, mającą na celu określenie stanu istniejącego
2. Ekspertyzę techniczną poszczególnych elementów budynku, od fundamentów począwszy, poprzez mury i stropy, a na dachu skończywszy; ma ona na celu określenie ich stanu technicznego
3. Badania architektoniczne, mają na celu dokładne zapoznanie się z trendami i tajnikami architektonicznymi panującymi w okresie historycznym kiedy powstał budynek
Program remontowo-konserwatorski jest zatwierdzany przez służby konserwatorskie, które wydają pozwolenie na rozpoczęcie prac. Dla zapewnienia ochrony układu i obiektów zabytkowych wyznaczone zostały następujące rodzaje stref ochrony konserwatorskiej:
“A” – ścisłej ochrony konserwatorskiej, w której wszelkie działania wymagają uzgodnienia ze służbą konserwatorską,
“B” – ochrony zachowanych elementów zabytkowych, w której obowiązuje zachowanie istniejących elementów o wartościach
kulturowych i dostosowanie nowego sposobu zagospodarowania do historycznej kompozycji,
“E” – ochrony ekspozycji obiektów zabytkowych, w której nie należy dopuszczać zagospodarowania - w szczególności zabudowy, mogącej zniekształcić ekspozycję zespołów zabytkowych,
“K” – ochrony krajobrazu kulturowego, w której winno się zmierzać do zachowania lub częściowego odtworzenia elementów
krajobrazu urządzonego,
“OW” – obserwacji archeologicznej, w której wszelka działalność inwestycyjna wymaga prowadzenia nadzoru
archeologiczno-konserwatorskiego,
“H” – ochrony obszarów historycznego zainwestowania, w której należy pozostawiać istniejące relikty historycznych założeń
planistycznych lub zabudowy w pierwotnym stanie lub wkomponować je – pod nadzorem konserwatorskim – w nową
zabudowę.
Ochronę zabytków, prowadzenie rejestru obiektów zabytkowych oraz prowadzenie wszelkich robót związanych z nimi regulują odpowiednie akty prawne. I tak Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o Ochronie dóbr kultury jest dla tych działań podstawowym dokumentem legislacyjnym, natomiast obwieszczenie ministra kultury i dziedzictwa narodowego opublikowane w Dz.U. 1999 Nr 98 poz.1150 precyzuje działania organów ochrony dóbr kultury (rozdział III) i prowadzenie rejestru zabytków (rozdział IV).
Wykonywane obecnie prace konserwatorskie koncentrują się najczęściej wokół renowacji elewacji budynku, składającej się z trzech etapów: czyszczenia, naprawy uszkodzeń i uzupełnienia ubytków oraz zabiegów ochronnych. Znajdują tu szerokie zastosowanie suche modyfikowane zaprawy budowlane, które stały się nierozłączną częścią nowoczesnych technologii i praktyki budowlanej. Przemysł materiałów budowlanych wykorzystuje tu obok spoiw mineralnych także spoiwa polimerowe oraz inne dodatki poprawiające właściwości techniczne zapraw. W ostatnim okresie pojawiły się nowe problemy w ochronie zabytków architektury, nie tylko tych będących w rejestrze, ale także i innych budowli historycznych, które pozostając jedynie w ewidencji dóbr kultury wojewódzkiego konserwatora, stanowią o wyglądzie naszych miast. Te ostatnie, stopniowo pozbawiane historycznego wystroju, zarówno poprzez wymianę okien, drzwi, parkietów, przekształcenia wewnątrz, jak i czasami podnoszenia o kolejne piętra czy rozbudowę - tracą walory budynku historycznego.
mgr inż. Jacek Nowicki
Grupa ATLAS